main billboard

Không phải nước ASEAN nào cũng tin Mỹ

asia security usa 5


Lãnh đạo bộ Quốc Phòng Mỹ và TQ tại diễn đàn an ninh Shangri-La. Ảnh ngày 31/05/2019.
Reuters

 

Trong một bài phân tích ngày 06/06/2019, tuần báo Anh The Economist cho rằng:
"Dù các nước Châu Á có thể không ưa thích kiểu cách bắt nạt của Trung Quốc, nhưng họ cũng có những thắc mắc, ưu tư đối với Mỹ".

Vào đầu tháng 6/2019 này, nhân cuộc Đối Thoại Shangri-La ở Singapore, diễn đàn an ninh quan trọng nhất tại châu Á, bộ Quốc Phòng Mỹ đã chính thức công bố chiến lược Ấn Độ-Thái Bình Dương của Hoa Kỳ, với trọng tâm là xây dựng một vùng Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và rộng mở, kết hợp các nước châu Á chống lại đường lối bị cho là ỷ mạnh hiếp yếu của Trung Quốc.

 Có mặt tại Singapore, quyền bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ đã ra sức thuyết phục các nước về chiến lược của Washington.
Câu hỏi hóm hỉnh mà tác giả bài viết đặt ra, là làm thế nào để mua chuộc một bộ trưởng Quốc Phòng đã có tất cả ? - ý nói đến bộ trưởng Quốc Phòng Trung Quốc.

Bằng một tập ảnh “đẹp đẽ” về tàu Bắc Triều Tiên đã nhận dầu hỏa một cách phi pháp trên biển chăng ?
Đó là điều mà theo tác giả bài báo, quyền bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ, Patrick Shanahan, đã làm với đồng nhiệm Trung Quốc, khi ông cho tướng Ngụy Phượng Hòa xem một bộ không ảnh.

Hai bên gặp nhau tại Đối Thoại Shangri–La, diễn ra từ ngày 31/05 đến 02/06/2019 tại Singapore, tập hợp các gương mặt quân sự quan trọng nhân một hội nghị thường niên.
Hành động của ông Shanahan là một cử chỉ để xoa dịu đối phương trong thời kỳ căng thẳng.

Khi được The Economist hỏi về những điều mà ông dự kiến nói với tướng Ngụy Phượng Hòa trong cuộc trao đổi song phương, câu trả lời của ông Shanahan không phải là những lời chỉ trích Hoa Vi hay chỉ trích chính sách Trung Quốc ở Biển Đông, mà là thái độ “hứng khởi” của ông trước việc thăm dò được các địa hạt hợp tác với Trung Quốc.

Hành động của Bắc Triều Tiên vi phạm trừng phạt quốc tế, và diễn ra trên các vùng biển Trung Quốc, là chủ đề hàng đầu.
Việc hợp tác như thế cho thấy là Mỹ và Trung Quốc có thể “cạnh tranh với nhau một cách xây dựng”.
Ngày 01/06, Lầu Năm Góc công bố kế hoạch cho cuộc tranh đua này trong chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương.

 Trọng tâm là ý tưởng về một vùng “Ấn Độ - Thái Bình Dương tự do và rộng mở” - (FOIP hay Free and Open Indo-Pacific), một khái niệm chung chung mờ ảo của Nhật Bản mà chính quyền Trump đã phấn khởi thu nhận và phát triển.

FOID là phản ứng thượng tôn luật pháp chống lại Trung Quốc

Về cơ bản, FOID là phản ứng trên tinh thần tôn trọng luật pháp để chống lại chủ trương của Trung Quốc về vùng ảnh hưởng, về chính sách ngoại giao pháo hạm, và những khoản cho vay mờ ám.
Trong báo cáo của mình, Lầu Năm Góc cảnh báo “Không quốc gia nào có thể hay có quyền thống trị vùng Ấn Độ Thái Bình Dương”.

Theo The Economist, khái niệm cạnh tranh có trách nhiệm của quyền bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ, ngược lại với quan điểm va chạm văn minh của một số đồng nghiệp của ông, rất đáng được hoan nghênh.
Khái niệm này cũng sáng suốt. Các quốc gia Châu Á sẽ hưởng ứng FOIP nếu họ tin là Mỹ không tìm cách gây chiến.

Tuy nhiên, Hoa Kỳ quả là đang đứng trước một việc làm vô cùng khó khăn, khi vừa phải ổn định quan hệ với Trung Quốc, vừa phải vận động các đối tác để chống lại Trung Quốc.
Về cành ô liu mà Mỹ chìa ra cho ông, tướng Ngụy Phượng Hòa đã không ngần ngại bẻ nó ra thành từng đoạn.

Trong phát biểu ngày 02/06, bộ trưởng Quốc Phòng Trung Quốc đã trích dẫn quốc ca của Trung Quốc - “Đứng lên! Những người không muốn làm nô lệ ! Với máu thịt chúng ta, hãy cùng nhau xây dựng Trường Thành mới !” – để cảnh cáo là quân đội Trung Quốc không sợ hy sinh.
Ông cũng không hứa là sẽ không sử dụng sức mạnh đối với Đài Loan.

Trước những lời lẽ hăm dọa đó, người ta có thể nghĩ là các quốc gia Châu Á sẽ đổ xô nhau ủng hộ chiến lược FOID và lao vào vòng tay của Mỹ. Một số nước đã làm như thế.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, trong nhiệm kỳ hai sẽ thắt chặt hơn quan hệ quốc phòng với Mỹ.
Nhật Bản thì củng cố lực lượng quân sự và gởi tàu đến Biển Đông.
Các quan chức Mỹ, Úc, Ấn Độ và Nhật Bản – thuộc nhóm Bộ Tứ, hội ý thường xuyên hơn, lần gần đây là vào ngày 31/05/2019.

Không phải nước ASEAN nào cũng tin Mỹ

Người ta cũng có thể tưởng tượng ra việc hiệp hội Đông Nam Á ASEAN sẽ là nòng cốt của FOID.
Nhưng vấn đề là không phải tất cả các quốc gia trong ASEAN đều hưởng ứng FOID.
Lý do là có nhiều nước không tin tưởng là Mỹ sẽ thật sự bám trụ lâu dài trong lúc mà giá phải trả cho bất kỳ cuộc chiến nào với Trung Quốc ngày sẽ tăng cao.

 Do đó họ tự hỏi là tại sao phải liều mình chọc giận Trung Quốc.
Bộ trưởng Quốc Phòng Malaysia đã than thở: “Tàu tuần duyên Trung Quốc còn to hơn tàu chiến của Malaysia”.

Ông Shanahan đã ra sức trấn an.
Ông khẳng định Ấn Độ Thái Bình Dương là ‘địa bàn ưu tiên’ của Mỹ, với một lực lương đông gấp 4 lần nơi khác, với số lượng chiến dịch bảo vệ tự do hàng hải trên Biển Đông cũng gia tăng và được tiến hành thường xuyên.
Chỉ riêng trong tháng 5 đã có 2 chiến dịch tương tự.

Nhưng sức mạnh quân sự chỉ là một phần.
Vấn đề rộng lớn hơn là chính sách ngoại giao cứng rắn và khó lường của ông Trump không phù hợp lắm với các quy tắc của FOIP.
Căng thẳng với Iran đã thu hút sự quan tâm của Mỹ trở lại vùng Trung Đông.

Việc áp thuế quan đã phá vỡ quy tắc thương mại dựa trên luật lệ, sự thiếu quan tâm của ông Trump đối với nhân quyền khó mà giúp cho phát triển quyền tự do.
Đối với nhiều người ở Châu Á, cuộc chiến của Mỹ chống Hoa Vi hay trừng phạt những người mua vũ khí của Nga hay dầu hỏa Iran cũng đáng ngại không kém gì “bộ dụng cụ cưỡng bức của Trung Quốc” như ông Shanahan nêu lên.

Đối với The Economist, so sánh như trên quả là không công bằng.
Một trật tự Châu Á do Trung Quốc nhào nặn sẽ còn tồi tệ, khó thở hơn là bất kỳ phương sách gì của ông Trump.

Việc tướng Ngụy Phượng Hòa bảo vệ vụ đàn áp Thiên An Môn được ông gọi là một “chính sách đúng đắn” mang lại sự ổn định cho Trung Quốc để trở nên giàu có hơn chỉ là những lập luận mang tính chất ý thức hệ.
Úc, Ấn Độ và Nhật Bản đã đi theo chiến lược FOIP. Thái độ thông cảm của Singapore và Việt Nam đã khá rõ.

 Nhưng phần đông các nước ASEAN rất ghét việc phải chọn phe cho dù vẫn có thái độ nghi ngại ý đồ của Trung Quốc ngày càng lan rộng.