Trong bản tin của Viện Thông Tin KHXH vừa phổ biến ngày 28.12.2008 vừa qua, thì một cuộc hội thảo khoa học” Một số vấn đề về triết lý giáo dục và triết lý giáo dục ở Việt Nam:  Thông tin và bình luận” trong khuôn khổ nhiệm vụ cấp Bộ cùng tên do NCV Ngô Đức Phúc làm chủ nhiệm.  Buổi hội thảo diễn ra vào ngày 18.9.2008 có nhiều đại biểu từ các cơ quan nghiên cứu và nhiều trí thức tham dự.  Hội nghị cũng bàn đến “Các vấn đề có liên quan đến quá trình hình thành của triết học giáo dục, nền giáo dục cuối thế kỷ XX, những tiên đề dùng làm chuẩn để xem xét nền giáo dục hiện nay, để xây dựng mới triết lý giáo dục và môi trường thực thi cho nó, hiện trạng giáo dục ở các cấp, nhu cầu bức thiết xây dựng một triết lý giáo dục phù hợp với yêu cầu phát triển mới ở Việt Nam, vấn đề chính sách giáo dục, v.v…” 

Bản tin không cho biết  nội dung Triết lý Giáo dục mà hội nghị bàn thảo đó như thế nào nhưng đã nhận định đây là một nhu cầu bức thiết.  Nguyên một điều này đã là một điển son chói lọi và là cội gốc cho vấn đề Việt Nam Học. 

Có người nghĩ rằng Hội Nghị ngày 5 tháng 12 vừa rồi tại Hà Nội với chủ đề là Hội Nhập và Phát Triển, đâu có ăn nhằm chi đâu với Việt Nam Học hay Triết Lý Giáo Dục.  Nhận định như thế là sai lầm vì muốn hội nhập để phát triển thì phải xem xét lại mình là ai, khả năng mình thế nào để có thể hội nhập và phát triển tới đâu.  Hay muốn quan niện như nhóm Tự Lực Văn Đoàn ở đầu thế kỷ 20 là “Theo mới, hoàn toàn theo mới không chút do dư. Theo mới là Âu hoá”.  Nay mới ngã ngũ ra rằng Âu hoá đã đem Việt Nam tới  hố thẳm mà Berdieff đã nhận định là Âu Châu đã mang đến cho thế giới 3 thảm họa là chủ nghĩa thực dân, óc kỳ thị chủng tộc và chủ nghĩa cộng sản. Chúng ta còn trông dựa gì vào được Âu Châu mà họ cũng đang bị khủng hoảng trầm trọng mà chưa tìm ra lối thoát. Trước kia còn dựa vào Thiên Chúa Giáo, nay chỉ còm bám viu vào khoa học kỹ thuật, tưởng rằng sự giầu sang vật chất sẽ đem tới hạnh phúc.

Nhìn sang Ấn Độ, Trung Á, chúng ta muốn theo họ được chăng ?  Dân ta có chấp nhận nổi để xã hội chia giai cấp sinh ra bởi đầu Thần Linh thì là quí tộc, sinh ra bởi chân tay Thần thì là nô lệ Paria, Đây không phải là thần thoại suông mà cho tới nay hàng  triệu người vẫn không thể ngóc đầu lên được hay theo một văn hoá khác, bắt phụ nữ phải trùm hết mặt mũi chỉ còn 2 con mắt ?! 

Con đường chúng ta phải theo là tìm ra một cơ sở tinh thần làm nền móng cho xã hội, cho cuộc sống của người dân, cho giáo dục, đó là DÂN TỘC TÍNH, là hồn của dân nước đó, đó là một ý thức về những cách sống, cách suy tư, cách tổ chức xã hội, tất cả đều hướng về một trung tâm.  Sứ mạng của giáo dục là vun xới, tài bồi cho cơ sở tinh thần dân tộc đó.  Đó gọi là Triết Lý Giáo Dục.

Triết lý giáo dục tìm ở đâu ra ?  Thưa nó nằm ngay trong bộ Sách Dân Tộc, gọi là KINH ĐIỂN tức là Lĩnh nam Trích Quái, Việt Điện U Linh, Ca dao tục ngữ, Tứ Thư Ngũ Kinh.  Đừng nghĩ nó là những sách dị đoan mê tín như thực dân đã đầu độc hay của Tàu như người ta thường nghĩ. Ông Will Durant, một học giả rất uy tín và thâm sâu đã nói:  “Kinh Điển là phần hương hoả quí nhất mà Viễn Đông đã cống hiến cho thế giới” (Civ III p.74).  Kinh Điển là tài sản tinh thần chung của khối dân Bách Việt đại diện là Tàu, Việt, Nhật, Hàn …Thái, Miến, Mã Lai, Nam Dươnh cũng là một phần của Bách Việt nhưng sau này ành hưởng văn hoá Ấn Độ nên không còn kể là thuộc văn hoá Bách Việt nữa.  Cũng cần lưu ý là nền văn hoá nguyên thủy này nếu đúng tên phải gọi là văn hoá Nguyên Nho hay Việt Nho như Khổng Tử đã chỉ đường “Hãy tìm đạo ở Phương Nam”  chứ không tìm ở văn hoá du mục phương bắc Mông Cổ hay Hán Nho đã bị xuyên tạc, bẻ quẹo để phục vụ chế độ quân chủ chuyên chế của Hán tộc.

Kinh Điển Việt Nho tóm gọn chỉ trong mấy chữ:  Nhân Chủ, Thái Hoà, Tâm Linh hay “Nhất âm nhất dương chi vị đạo” hoặc NHÂN TRÍ DŨNG là ba giềng mối quan trọng nhất làm kim chỉ nam cho mọi hành động.  Trong Thiên Chúa Giáo cũng có 3 giềng mối là TIN, CẬY MẾN (Tin vào Chúa, trông cậy nơi ngài và con người chỉ cần kính mến ngài là được ơn cứu độ).  Phật giáo cũng có 3 nền tảng BI TRÍ DŨNG, cũng nhắm vào việc giải thoát con người.  Nhân Trí Dũng của nguyên Nho nhắm vào con người đang sống ở đây và bây giờ. đạt Đạo ngay ở trần gian chứ không cần đợi mãi ở đời sau .  Đây là giải pháp Mẹ Tròn, con Vuông.  Mẹ là Đức, ôm lấy con là Tài.  Không thể chỉ có tài mà không cần đức “Có tài mà cậy chi tài, chữ tài liền với chữ tai một vần”.

Anh là một nhà ngoại giao ư, là một trí thức ư ?  Anh phải dùng hết tài năng của anh để làm vẻ vang cho đất nước, phát triển thị trường văn hoá hay kinh tế cho dân tộc nhưng nếu anh thiếu đức thì chị mang họa như buôn lậu như vụ Nam Phi, Nhật Bản mới đây.

Anh là nhà Quân Sự giỏi, lấy Dũng làm đầu, ngoài việc thanh toán mục tiêu, anh cần có đức để khỏi thí quân, giết hại dân lành như trong các trận đánh đẫm máu gần đay hay tình hình Do Thái Palestine đang diễn ra trước mắt.

Anh là Thầy Tu, lấy Nhân làm đầu nhưng cần có Trí và Dũng để khỏi đi vào bất lực trước bất công xã hội hay nỗi khốn khổ của con người.

Rất mong Viện Thông Tin Khoa Học Xã Hội hay Hội Nghị  Việt Nam Học Kỳ IV, sẽ tìm ra đáp số cho bế tắc hiện nay của xã  hội Việt Nam.

Xin tìm đọc hai tác phẩm quan trọng của Kim Định là Triết Lý Giáo Dục và Hiến Chương Giáo Dục và bài Hội Nghị Việt nam Học tại Hà Nội trong www.anviettoancau.net và www.anvietuk.org.