Đó là món phở mà nước dùng chỉ là nước sôi nêm bột ngọt...
Ở Hà Nội vừa xuất hiện một nhà hàng ăn uống đặc biệt. Đó là nhà hàng mang tên: “Cửa hàng ăn uống mậu dịch quốc doanh số 37”.
Hình thái “mậu dịch quốc doanh” quay trở lại chăng?
Không, đây là một nhà hàng “đương đại”, nhưng từ hình thức tới nội dung đều mang đậm tính chất của một nhà hàng ăn uống mậu dịch quốc doanh thời bao cấp.
Mục đích mà chủ nhân nhà hàng này muốn, và đã ấp ủ qua rất nhiều năm, là tái hiện thời bao cấp gian khổ với những món ăn “đạm bạc” theo nghĩa “nghèo đạm và ít... tiền”.
Những ai tới nhà hàng này có thể được thưởng thức món “phở không người lái” nổi tiếng thời chiến tranh phá hoại ở miền Bắc.
Gọi là phở “không người lái” từ gợi ý là thời đó Mỹ hay dùng máy bay không người lái do thám miền Bắc VN, nhưng phở “không người lái” thì đơn giản hơn nhiều.
Đó là món phở mà nước dùng chỉ là nước sôi nêm bột ngọt, và không hề có một miếng thịt nào, dù là thịt thái mỏng “gió thổi bay” phơ phất trên bát phở.
Phở ấy giá 1 hào rưỡi, theo thời giá những năm 70 thế kỷ trước tại miền Bắc. Còn ăn có ngon hay không thì hoàn toàn phụ thuộc vào người ăn chứ không phải vào bát phở.
Những năm tháng chiến tranh, rồi sau đó là những năm tháng hòa bình đầu tiên đầy biến động và vẫn có... chiến tranh, đúng là người dân miền Bắc, rồi người dân cả nước phải sống trong những hoàn cảnh thắt ngặt, túng thiếu vô cùng.
Nhưng bây giờ, khi ngồi với những người bạn từng sống qua thời “bao cấp” ấy với mình, lại chỉ nghe toàn những chuyện cảm động.
Về tình người, về sự quan tâm giúp đỡ nhau khi khốn khó, khi tối lửa tắt đèn (theo đúng nghĩa đen), về những chắt chiu trong mỗi gia đình để có thể sống và nuôi con khôn lớn, ăn học nên người.
Mà sao hồi ấy, khốn khổ là thế, lại có nhiều học sinh học giỏi đến thế! Ăn không đủ no, mặc không đủ ấm mà vẫn học giỏi, sau này vẫn thành những nhà khoa học, những văn nghệ sĩ đóng góp rất nhiều cho đất nước.
Các nhà toán học, vật lý học lừng danh thế giới như Ngô Bảo Châu, Đàm Thanh Sơn đều bước tới lâu đài khoa học từ các trường phổ thông thời bao cấp.
Còn bây giờ, điểm mặt các thủ khoa hằng năm thi đỗ vào các trường đại học lớn, vẫn thấy các học sinh con nhà nghèo chiếm tỷ lệ áp đảo. Chẳng lẽ, nghèo mới học giỏi sao?
Và thời bao cấp lại “tuyển” được các tài năng khoa học lớn sao?
Tôi không phải là người cực đoan, cố chấp để cứ nghĩ cái gì hồi xưa cũng tốt hay đẹp hơn bây giờ, vì nghĩ như thế là đi ngược lại sự phát triển, đi ngược quy luật tiến hóa.
Nhưng vì sao, mỗi khi nhớ lại thời bao cấp, tôi cứ băn khoăn không thể lý giải những thành tựu mà con người thời ấy đạt được.
Thời ấy, đúng là quá khổ, nhưng chất người Việt Nam lại không hề thấp, ngược lại.
Có lẽ, chính ý chí vượt khó, chính sự tôi rèn chất người trong gian nan đã khiến người Việt ở thời điểm cực kỳ khốc liệt ấy chứng tỏ được những phẩm chất vượt trội của mình.
Còn bây giờ vì sao, khi đã ăn no mặc ấm, rồi đã ăn ngon mặc đẹp, mà văn hóa của chúng ta lại xuống thấp đến như thế, mà những tệ nạn chứ không phải những thành tựu, lại được nhắc tới hằng ngày như thế, điều đó cũng rất đáng cho chúng ta suy nghĩ.
Một bát phở “không người lái”, nhiều khi lại giúp ta nhớ lại những điều không thể quên, không được phép quên, những điều “có người lái” như thế.
