Từ trước tới giờ nhiều người thường nghĩ rằng bản năng mẫu tử (instinct maternel) là một khả năng thiên phú và tự nhiên ở tất cả người mẹ,

 nhưng thực tế đôi khi không đúng như vậy ở một số người đàn bà.

Các nhà tâm lý học nghĩ rằng danh từ bản năng rất đúng ở thú vật nhưng không mấy phù hợp ở người. Thật vậy, để sinh tồn và duy trì nòi giống và cũng tùy theo loài mà thú mẹ có những cách  nuôi và bảo vệ thú con khác nhau.

Con người là một sinh vật thượng đẳng nên khác biệt hơn thú vật. Ngoài bản năng ra chúng ta còn có tình yêu thương. Theo Freud, tình mẫu tử là một tình yêu hoàn toàn trọn vẹn nhằm mục đích thỏa mãn mọi nhu cầu và ý muốn của đứa con.

Tình mẫu tử ở người mẹ có thể đã nhen nhúm từ lúc đứa bé chưa chào đời. Tình mẹ bao la như biển Thái Bình. Mẹ ước mong khi con ra đời con  được lành lặn và hạnh phúc. Đó là một món quà vô giá mà con gởi trả lại cho mẹ.

 Để trở nên một người mẹ thật sự, người đàn bà phải có khả năng vừa ban cho con hạnh phúc và đồng thời vừa đón nhận hạnh phúc từ con.

Hạnh phúc của con cũng chính là hạnh phúc của mẹ.

Bản năng mẫu tử do thụ đắc?

Lúc vừa mới sinh xong, người mẹ thật sự chưa có đủ thời gian để tìm hiểu và cảm nhận được mùi da thịt cũng như tiếng khóc đặc biệt của con mình.

Trong nhiều trường hợp, khoa học cho rằng bản năng mẫu tử được xây dựng từ những tiến trình phức tạp của hệ thần kinh đồng thời cũng nhờ vào khả năng tri giác đặc biệt của con người và thông qua một giai đoạn học tập (apprentissage) bao gồm sự tiếp xúc trực tiếp, ôm ấp, cho bú, chăm sóc và nuôi dưỡng đứa con mới sinh ra.

Chuyện trao nhầm con tại Cộng hòa Czech

Câu chuyện trao nhầm con đã xảy ra vào ngày 9 tháng 12, 2006 tại  bệnh viện Trebic, cách thủ đô Prague 165 km về phía Đông Nam, thuộc Cộng hòa Czech đã làm các bậc cha mẹ phải suy nghĩ và lo sợ.

Một bữa nọ, tại khu hộ sản, y tá trao lộn hai cháu gái Nikola và Veronika vừa mới được sanh ra từ hai bà mẹ khác nhau. Nghĩa là con của bà nầy lại bị giao lộn cho bà kia. Hai sản phụ hoàn toàn không hay biết gì hết và theo bản năng mẫu tử cả hai bà mẹ đều dễ dàng chấp nhận, yêu thương hết mực đứa bé mà mình đang ôm ấp trong tay như chính con mình đẻ ra (enfant naturel).

Birth mix up mother refuses to swap babies. Telegraph.co.uk

http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/1565861/Birth-mix-up-mother-refuses-to-swap-babies.html

Bản năng mẫu tử là do bẫm sinh?

Nếu theo như lời truyền tụng trong dân gian, thì bất cứ người mẹ nào cũng có thể dễ dàng nhận biết bằng trực giác đứa con do mình sanh ra.

Phải chăng, có một sợi dây thiên liêng vô hình gắn liền mẹ với con. Đó là bản năng mẫu tử.

Người ta tự hỏi, vậy tại sao trong trường hợp nhầm lẫn ở bệnh viện Trebic, cả hai bà mẹ đều không phát hiện ra được sự kiện là mình đang nuôi con của người khác trong suốt nhiều tháng trường?

Cảm quan ở người đàn ông thì lại khác. Anh Jaroslava, nhận thấy sao càng ngày bé Nikola,  càng không giống hai vợ chồng anh vì cháu có tóc vàng mắt xanh trong khi anh chị thì có màu sẫm hơn.

Linh tính thôi thúc anh ta nhờ một phòng thí nghiệm tư làm test ADN để xác định phụ hệ (paternity test),và anh ta đã nghi đúng. Kết quả thử nghiệm cho biết dứa bé không có dấu ấn ADN của anh ta. Vợ anh là Libor Broza sau đó cũng quyết định thử test ADN và kết quả cho thấy chị cũng không phải là mẹ của bé.

Vậy mà từ mấy tháng nay hai vợ chồng cứ tưởng đâu bé Nikola là con ruột của họ té ra lại không phải như vậy. Đây là một cơn ác mộng cho bất cứ cha mẹ nào.

Bệnh viện nhìn nhận đã có sự nhầm lẫn nhưng không hiểu lý do tại sao vì các thủ tục ghi dấu  hài nhi vừa chào đời đã được thực hiện đúng như quy định. Biến cố nầy đã làm cho cả xứ hoang mang và tức giận.

Sau khi điều tra kỹ hơn, bệnh viện bắt buộc phải cho thi hành kỷ luật đối với một số nhân viên sai trái. Hai y tá bị sa thải, hai ngưòi khác bị thuyên chuyển công tác và ba nhân viên bị khiển trách hành chánh.

Lễ giao trả các em cho cha mẹ ruột được dự trù vào ngày Tết Dương lịch 2007 nhưng được thực hiện sớm hơn. Vì theo lời khuyên của các nhà tâm lý học, hai cháu cần nên được giao lại cho cha mẹ đẻ của chúng càng sớm càng tốt để  hạn chế bớt mối dây tình cảm giữa các em và cha mẹ nuôi càng ngày càng trở nên sâu đậm thêm theo thời gian.

Cuối cùng sự trao đổi đã được thực hiện vài ngày trước ngày sinh nhật đầu tiên của hai em . Các em được cha mẹ ruột lãnh về.

Theo phán quyết của tòa án, bệnh viện phải đền bù một số tiền khá lớn cho cả hai gia đình kém may mắn để xoa dịu phần nào những khủng hoảng tinh thần và xáo trộn tâm lý mà họ đã phải chịu đựng từ nhiều tháng qua.

Dénouement dans l’affaire des nouveaux nés échangés à la maternité de Trébic

http://www.radio.cz/fr/article/112886

Bản năng mẫu tử ở người mẹ là một vấn đề vô cùng phức tạp.

 Sarah Blaffer Hrdy, một nhà nhân chủng học thuộc Hàn Lâm Viện Khoa học Hoa Kỳ cho rằng bản năng mẫu tử do môi trường và xã hội tạo ra.

Vào thế kỷ thứ 18 tại Âu Châu luật bắt buộc các sản phụ phải đi làm việc ngay khi họ vừa mới sanh xong. Sự kiện nầy khiến một vài loại hormones cá biệt không kịp xuất hiện ra để giúp vào tình cảm gắn bó giữa mẹ và con.

Một khảo cứu thực hiện tại Paris vào năm 1850 cho biết nếu để người mẹ cho con bú trong vòng 18 ngày liên tục thì vấn đề bỏ con sẽ giảm đi được 10%.

Nếu nói tất cả phụ nữ dều có bản năng mẫu tử một cách bẫm sinh vậy tại sao có nhiều bà mẹ, lại bỏ phế con cái, hành hạ chúng, đem cho cô nhi viện và thậm chí có khi còn đem bán con mình cho người khác.

Cũng có những người mẹ vô cùng tàn ác, nhẫn tâm giết chết con của họ sinh ra, như trường hợp gần đây bên Pháp có vụ bà mẹ giết 8 đứa con.

Thật khó hiểu!

Thú vật : tình mẫu tử hay hóa học?

Để sinh tồn cũng như để bảo vệ nòi giống, thú cái được trang bị một hệ thống (thị giác, khứu giác, thính giác) giúp nó nhận biết những thú con do nó đẻ ra. Phải chăng đó là do tình mẫu tử hay là chỉ là phản ứng hóa học?

Thú mẹ cần phải nhận biết những con của nó để có thể săn sóc, nuôi dưỡng, cho bú và bảo vệ.

Ở thú cái, phản xạ làm mẹ được khơi động nhờ vào tác dụng của một số hormone được tiết ra,lúc giao hợp, lúc thụ tinh, lúc đẻ trứng (cá, rùa, chim…) hay lúc sinh sản (thí dụ chó,mèo  heo,bò…) hoặc khi có sự hiện diện của thú mồ côi thuộc một chủng loại khác.

Ở các loài côn trùng sống thành xã hội như loài ong, chính các ong thợ ouvrières có bổn phận chăm lo nuôi dưỡng các ong non hay ấu trùng (larves). Ong thợ chiếm đa số. Đó là những ong cái nhưng không có khả năng sinh sản. Nhờ vào các mùi hương đặc biệt có tên là phéromones  của ong non nên các ong trưởng thành có thể xác định được vị trí, phái tính, cũng như giai đoạn tăng trưởng của thế hệ ong non. Phéromones là những chất hóa học được cảm nhận tại một bộ phận đặc biệt gọi là voméronasal trong mũi. Ở người, phéromone hay hương tình là mùi đặc biêt  xuất phát từ thân thể người yêu, ông hay bà, có khả năng kích thích tình dục. Từ nơi đó các tính hiệu được truyền về những trung khu đặc biệt trong não bộ.

Sự tổng hợp phéromones ở ấu trùng được chỉ định bởi những di thể (genes) cá biệt của loài.

Bản năng ong thợ nhận biết ấu trùng có thể được xem là lập tức hay bẫm sinh.

Ở loài bò, hormones cũng đóng một vai trò quan trọng trong hành vi làm mẹ của bò cái. Hormone oestradiol giúp co thắt âm hộ trong lúc đẻ.

Ở dê cái, sự kích thìch âm hộ lúc đẻ kéo theo sự tiết ra hai loại hormones

- noradrenaline, giúp dê mẹ ghi nhớ mùi dê con khi liếm .

-ocytocine giúp tạo nên những dây liên lạc mẹ con cũng như giúp vào việc cho con bú.

Mối dây liên lạc đặc biệt giữa thú mẹ và thú con được thiết lập rất nhanh chóng lúc thú mẹ vừa đẻ xong vì vậy việc gởi thú mồ côi vào chung bầy để bú rất ư là khó khăn.

Ở cừu, sau khi đẻ cừu cái biết nhận diện những con nào là con của nó vừa mới đẻ ra để săn sóc và cho bú đồng thời cũng để loại bỏ ra những con khác bầy.

 Khoa học gọi hiện tượng nầy la bonding, có được nhờ vào tác dụng của một vài loại hormones phối hợp với vài tính hiệu từ cùu con mà quan trọng nhất là mùi vị.

Richard H. Porter et al Developmental Psychobiology

Volume 24, Issue 3, pages 151–158, April 1991

http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/dev.420240302/abstract

Individual olfactory signatures as major determinants of early maternal discrimination in sheep

Responses of recently parturient ewes to their familiar versus separated (i.e., unfamiliar) twin lambs were observed in an attempt to elucidate further the characteristics of the phenotypic traits (signatures) mediating maternal recognition and bonding. Ewes responded more positively to their familiar lamb than to its twin that had been isolated at birth. Nonetheless, those same mothers also discriminated between their separated twin and unfamiliar alien lambs. Alien lambs elicited similar rejection behavior regardless of whether they had been housed with their own mother or in isolation prior to testing. Lambs appear to have individually distinct (olfactory) signatures; however, the signatures of twin siblings may be sufficiently similar to enable the mother to detect a resemblance. No evidence suggests that acquired maternal labels play a role in either the acceptance of the ewe's own lamb(s) or rejection of aliens.

 Thú cái mới đẻ cũng như đang nuôi con, đang cho bú, đều có bản năng mẫu tử rất mạnh mẻ. Để bảo vệ con, chúng có khuynh hướng hay tấn công, cắn những ai muốn xáp lại gần chúng vì vậy  rất nguy hiểm.

Cũng như ở người, hiện tượng bỏ con, bỏ ổ ở thú vật cũng có thể xảy ra, tuy rằng rất hiếm thấy.

Có khi mèo cái cắn chết con. Một số giả thuyết: đây là một bản năng tự vệ vì có thể mèo cảm thấy bị đe dọa, lo âu, vì mèo con có mùi khác thường (vì bị mình sờ mó vào), hay có những mèo con ốm yếu bệnh tật nên bị mẹ cắn chết bớt đi./.

Tham khảo:

-Myriam Rebeyrotte. Reflexiences. La relation mère- petit est elle innée ou acquise

http://www.reflexiences.com/dossier/142/la-relation-mere-petit-est-elle-innee-ou-acquise-/

-Chez l’animal : amour  maternel ou chimie?

http://www.reflexiences.com/dossier/142/la-relation-mere-petit-est-elle-innee-ou-acquise-/2/chez-l-animal-amour-maternel-ou-chimie-/

-Le Nouvel observateur. L’instinct maternel existe-t-il?

http://hebdo.nouvelobs.com/sommaire/notre-epoque/090259/l-instinct-maternel-existe-t-il.html