Ông Medvedev khi hạ bệ vị "Sa hoàng" của Matxcơva, vốn được nhiều cử tri cũng như Giáo hội Chính thống ủng hộ, dường như đã thắng được một cuộc chiến.

 Nhưng giới kinh doanh khá hoang mang vì thói quen lâu nay cần phải có người đỡ đầu khi làm ăn. Nếu Tổng thống Nga có thể tìm được một vị Đô trưởng tích cực cho Matxcơva, thì việc cách chức ông Loujkov mới là một đổi thay thực sự.

Cựu Đô trưởng Matxcơva, ông Iouri Loujkov. / Reuters

Sự kiện Đô trưởng Matxcơva, ông Iouri Loujkov bị Tổng thống Nga Dmitri Medvedev bất thần mạnh tay cách chức, được rất nhiều tờ báo xuất bản ở Paris hôm nay quan tâm.

Nếu Le Monde nhận định : « Ông Medvedev khẳng định quyền hành khi cách chức Đô trưởng Matxcơva », thì nhật báo cánh tả Libération chạy tựa : « Vị Sa hoàng ở Matxcơva bị thải hồi qua một chiếu chỉ của ông Medvedev ». Không hẹn mà nên, hầu hết các tờ báo Pháp đều dùng chữ « Sa hoàng » để chỉ vị Đô trưởng đầy quyền lực đã « trị vì » Matxcơva suốt 18 năm qua.

Năm nay 74 tuổi, ông Iouri Loujkov nắm giữ kỷ lục ở ngôi vị lâu nhất từ trước đến nay. Năm 1992 lúc nước Nga đang trong thời kỳ chuyển đổi, ông được ông Boris Eltsine giao cho chức vụ này, rồi lại tái đắc cử ba nhiệm kỳ liên tiếp, cho đến khi Nga chuyển sang chế độ chỉ định, lại được ông Vladimir Poutine cho tiếp tục ngồi trên ghế Đô trưởng. Thông tín viên của Le Monde tại Matxcơva cho biết, dự kiến ông Loujkov sẽ rời chức vụ vào cuối nhiệm kỳ, năm 2012, nhưng xung đột giữa ông với Tổng thống đã khiến ông đột ngột bị mất chức.

Một trong những vấn đề khiến ông Iouri Loujkov bị chỉ trích đã xử lý rất dở vấn đề nạn khói mù ở thủ đô Matxcơva sau nạn cháy rừng hồi tháng tám.

Đầu tháng chín, ngay sau khi ông viết bài phê phán chính sách của Tổng thống Medvedev, đã có một loạt phóng sự truyền hình đả kích ông và bà vợ, Elena Batourina. Le Figaro cho biết, bà Batourina trẻ hơn ông 27 tuổi, xuất thân chỉ là một nhân viên bình thường của Tòa Đô chính, nay đã trở thành bà chủ công ty xây dựng Inteko, một tỉ phú với gia tài được ước lượng khoảng 2,9 tỉ đô la. Theo tờ báo, ông Iouri Loujkov khi cai trị thủ đô Matxcơva 10 triệu dân, có hẳn một mạng lưới những người thân tín chủ yếu là doanh nhân, luật gia, nghệ sĩ, và đó thực sự là một nhà nước nhỏ trong một nhà nước lớn. Các dự án quan trọng nhất đều chỉ do một mình ông quyết định.

Theo mô tả của thông tín viên Libération tại Matxcơva, dưới « triều đại » của ông Iouri Loujkov, thủ đô này từ một thành phố xám ngắt buồn tẻ, đã trở thành một đô thị hào nhoáng nhộn nhịp, với những cửa hàng sang trọng, các tòa nhà chọc trời, các cao ốc văn phòng hiện đại. Ông có công cho xây dựng lại thánh đường Chúa Cứu thế đã bị Staline cho đặt chất nổ phá sập trước đây, và xa lộ vành đai.

Nhưng các tổ chức bảo vệ di sản từ nhiều năm qua tố cáo ông Loujkov đã làm hỏng mất cấu trúc hài hòa của trung tâm Matxcơva cổ xưa, hàng trăm tòa nhà được xếp hạng di tích bị phá hủy để xây mới, làm lợi cho giới đầu tư địa ốc. Bên cạnh đó là việc quản lý đô thị một cách phi lý khiến người dân thủ đô hàng ngày phải chịu đựng nạn kẹt xe trầm trọng, trong khi việc xây dựng nhà ở lại giảm đi 30%. Không cần nói ra thì ai cũng biết việc ông Loujkov một mình một cõi trong lãnh vực xây dựng và địa ốc khiến công ty của bà vợ ông được hưởng lợi như thế nào, dù bà luôn miệng cải chính.

Nhật báo công giáo La Croix cho biết, nhờ chính sách trợ cấp hào phóng dành cho những người về hưu, các bà nội trợ phải ở nhà nuôi con, các vận động viên, nghệ sĩ…ông Iouri Loujkov đã tập hợp được nhiều người ủng hộ để chống lại các cuộc tấn công nhắm vào ông, xây dựng được hình tượng một vị Đô trưởng được lòng dân, quen « nói thật nói thẳng ».

 Ông đã khéo léo hòa nhập được vào mạng lưới của ông Poutine và ảnh hưởng của ông vượt xa khỏi thủ đô Matxcơva. Le Figaro nói thêm, ông tỏ ra khá tâm đầu ý hợp với ông Poutine với chủ trương kỳ thị giới đồng tính luyến ái, làm mưa nhân tạo…Đàn áp thẳng tay các cuộc biểu tình đối lập, nuông chiều giới hưu trí, ông Loujkov mang lại cho điện Kremlin sự ổn định cần thiết.

Theo phân tích của Libération, với bề dày hoạt động của mình, lẽ ra ông Iouri Loujkov đã có thể thương lượng để rời ghế Đô trưởng đi nhận một chức vụ mới. Nhưng ông đã chọn cách đấu tranh trực diện với điện Kremlin, tìm cách tách rời bộ đôi Medvedev – Poutine, mà theo La Croix, thì đây là một trò chơi nguy hiểm, còn theo Le Figaro, thì tính toán sai lầm này đã khiến ông phải trả một cái giá rất đắt. Hai nhân vật đứng đầu nước Nga đã thống nhất với nhau cho ông ra đi, cho dù có vẻ như chỉ có mình ông Medvedev ra tay. Ông Loujkov bị cách chức bất ngờ một cách thô bạo.

Le Monde cho biết sáng hôm thứ ba 28/9, khi xe công vụ đưa ông đến văn phòng, lịch làm việc cho những ngày tới vẫn sẵn sàng, và vào lúc 8 giờ sáng, thì có « chiếu chỉ » của điện Kremlin thông báo việc bãi nhiệm ông Loujkov và lệnh này có hiệu lực ngay lập tức.

Theo nhận định của La Croix, thì ông Medvedev khi hạ bệ vị Sa hoàng của Matxcơva, vốn được nhiều cử tri cũng như Giáo hội Chính thống ủng hộ, dường như đã thắng được một cuộc chiến.

Nhưng Le Figaro cho biết, giới kinh doanh khá hoang mang vì thói quen lâu nay cần phải có người đỡ đầu khi làm ăn. Còn theo Libération, người tạm thời được ông Medvedev cho lên thay thế cũng là một nhân vật thân cận với ông Loujkov. Nếu Tổng thống Nga có thể tìm được một vị Đô trưởng tích cực giải quyết những vấn đề nan giải lâu nay của Matxcơva, thì việc cách chức ông Loujkov mới là một bước cải cách thực sự