Obama rời châu Á, nhưng Hoa Kỳ thì ở lại.

Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama vẫy tay chào từ chuyên cơ Air Force One khi rời Bali, Indonesia ngày 19/11/2011.
REUTERS/Jason Reed

Ngày hôm nay, 20/11/2011, Tổng thống Mỹ Barack Obama trở lại Washington, sau chuyến công du châu Á 9 ngày. Giới quan sát nhận định, nguyên thủ Hoa Kỳ có thể tuyên bố là ông đã «hoàn thành nhiệm vụ», đạt được các kết quả mỹ mãn trong lĩnh vực kinh tế, chính trị và địa-chiến lược.

 Thông điệp của Tổng thống Obama rất rõ ràng : « Tại vùng châu Á-Thái Bình Dương của thế kỷ 21 này, Hoa Kỳ hoàn toàn có vị trí của mình ».
 
Chặng đầu tiên trong chuyến công du là Hawaii, nơi ông sinh ra, Tổng thống Mỹ đã chủ trì Hội nghị Thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC). Tại đây, ông Obama đã gặt hái được thành công quan trọng : Thúc đẩy dự án thành lập khu vực tự do trao đổi thương mại lớn nhất thế giới, lôi kéo thêm được Nhật Bản, Canada và Mêhicô vào vòng đàm phán, đưa tổng số nước tham gia Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) lên thành 12 quốc gia.
 
Lãnh đạo Mỹ sau đó sang thăm Úc và thông báo, Hoa Kỳ tăng cường sự hiện diện quân sự ở Thái Bình Dương qua việc triển khai 2.500 thủy quân lục chiến ở phía bắc nước Úc.
 
Chuyến đi châu Á của Tổng thống Mỹ kết thúc với cuộc viếng thăm chính thức Indonesia, và tham dự Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á.
 
Trong khuôn khổ quan hệ song phương Mỹ - Indonesia, hôm thứ Sáu 18/11 Tổng thống Mỹ đã chứng kiến lễ ký kết thỏa thuận mua 230 máy bay Boeing 737.

 Đây là một hợp đồng lớn chưa từng thấy đối với tập đoàn chế tạo máy bay Mỹ, trị giá lên tới gần 22 tỷ đô la, tạo khoảng 110 ngàn việc làm tại Mỹ.

Bên cạnh đó, phía Indonesia còn dự tính mua thêm 150 máy bay, đưa tổng giá trị hợp đồng lên tới gần 35 tỷ đô la. Thông báo về hợp đồng mua bán máy bay này được đưa ra đúng thời điểm, vào lúc tỷ lệ được lòng dân của ông Obama, người chắc chắn sẽ ra tái ứng cử thêm một nhiệm kỳ nữa, đang xuống thấp, kinh tế Mỹ gặp khó khăn và thất nghiệp dao động ở mức 9%. Do vậy, Tổng thống Obama đã khẳng định là chính quyền của ông « đã đóng vai trò quyết định trong việc đạt được thỏa thuận này ».
 
Cũng tại Indonesia, Tổng thống Obama dự Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á, đánh dấu sự tham gia chính thức của Hoa Kỳ vào khối 18 nước trong đó có Trung Quốc. Trong dịp này, nguyên thủ Hoa Kỳ thông báo sẽ cử Ngoại trưởng Hillary Clinton sang Miến Điện vào tháng 12 tới, sau những động thái đáng khích lệ của chính quyền « dân sự » trong lĩnh vực cải cách chính trị và nhân quyền.

Từ nhiều năm qua, Miến Điện bị công đồng quốc tế tố cáo vi phạm nhân quyền trầm trọng, bị cô lập và nằm trong vòng ảnh hưởng của Trung Quốc.
 
Theo ông Tom Donilon, cố vấn an ninh quốc gia của Tổng thống Mỹ, được AFP trích dẫn, thì chuyến công du châu Á -Thái Bình Dương này thể hiện « sự chỉnh hướng quan trọng và chiến lược trong chính sách của Mỹ, một sự cân bằng lại ».

 Việc Hoa Kỳ tăng cường hiện diện tại châu Á -Thái Bình Dương, khu vực đôi khi được coi là sân sau của Bắc Kinh, đã làm cho Trung Quốc khó chịu. Sự ganh đua, cạnh tranh Mỹ -Trung đã ngự trị rõ nét ở Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á. Bên lề Hội nghị, Tổng thống Mỹ Obama đã hội đàm trong vòng một tiếng đồng hồ với Thủ tướng Trung Quốc Ôn Gia Bảo.

Mặc dù có được đồng thuận trên một số hồ sơ như Bắc Triều Tiên, Iran, quan hệ Mỹ -Trung vẫn tỏ ra căng thẳng, gay gắt, đặc biệt trong hai vấn đề : Washington tiếp tục cáo buộc Bắc Kinh giữ tỷ giá đồng nhân dân tệ thấp so với đô la, gây mất cân đối trong trao đổi mậu dịch song phương.

Về hồ sơ tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông, Trung Quốc vẫn kiên quyết bác bỏ chủ trương của Hoa Kỳ muốn giải quyết qua đàm phán đa phương.
 
Giới phân tích cho rằng trong chuyến công du châu Á lần này, Tổng thống Mỹ đã có những tuyên bố cứng rắn nhưng không đe dọa Bắc Kinh.

 Ông Obama trấn an là Hoa Kỳ « không lo ngại » Trung Quốc và không tìm cách ngăn cản sự phát triển của Trung Quốc. Về phần mình, Bắc Kinh bác bỏ mọi cáo buộc là có ý đồ bành trướng, và cảnh báo Washington không nên can thiệp vào công việc của Trung Quốc.
 
Theo giáo sư Thời Ân Hoành, chuyên gia Quan hệ Quốc tế, đại học Nhân dân, ở Bắc Kinh, thì tại Trung Quốc, chiến lược của Mỹ được coi là nhằm ngăn cản tham vọng của Bắc Kinh.

Trả lời phỏng vấn AFP, ông nhấn mạnh : « Chính phủ Trung Quốc đã đón nhận một cách thuận lợi việc Hoa Kỳ tham gia vào Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á, nhưng điều đáng tiếc là thiện chí này đã không được đáp lại tích cực ».

Còn chuyên gia David Steinberg, đại học Georgetown, Hoa Kỳ cho rằng Bắc Kinh « ngờ vực » trước mọi cử chỉ của Washington.

« Họ nhìn những gì đang làm tại Miến Điện một cách ngờ vực. Họ xem tất cả những gì đang làm tại Biển Đông một cách ngờ vực, có thể tại Úc cũng vậy ».

Theo ông, Hoa Kỳ đang tìm cách tạo dựng « một kiến trúc » kinh tế và an ninh tại châu Á giúp giải quyết các tranh chấp và thúc đẩy quan hệ kinh tế, trên cơ sở những luật lệ mà Mỹ chấp nhận được.
 
Nhận định về chuyến công du của Tổng thống Mỹ, có thể tóm gọn như sau: Obama rời châu Á, nhưng Hoa Kỳ thì ở lại.