Trương Bỉnh Kiên cho biết ông thấy tức giận về mức độ tham nhũng.

Trương Bỉnh Kiên bắt đầu dự án từ ba năm về trước

"Tham quan sỉ nhục đường" - bức tường ô nhục tại Trung Quốc – với hàng chục chân dung các quan chức bị bỏ tù vì tham nhũng trong những năm gần đây.

Tất cả đều được sơn một màu hồng hồng, màu của tờ 100 nhân dân tệ Trung Quốc, biểu tượng của tham nhũng, và được treo trên bức tường của một studio nhỏ ở Bắc Kinh.

Nghệ sĩ Trương Bỉnh Kiên nói ông bắt đầu dự án này hồi ba năm về trước, sau khi xem một tường thuật trên truyền hình nhà nước Trung Quốc về các quan chức nhận hối lộ.

Ông cho biết ông thấy tức giận về mức độ tham nhũng.

"Nếu không có tiền ở Trung Quốc, bạn sẽ gặp vấn đề," ông nói. "Nhân dân đã mất niềm tin. Họ không tin vào bất cứ điều gì, ngoại trừ tiền. Đồng tiền quyết mọi chuyện ở nước này."

1.600 bức chân dung

Ông Trương thuê một số trợ lý, những người chuyên tìm tòi trên internet thông tin về các vụ quan chức đã bị bỏ tù vì tham nhũng.

Kể từ khi dự án bắt đầu, ông Trương cho biết ông đã đặt hàng thực hiện hơn 1.600 bức chân dung, và có vẻ như quá trình này sẽ không kết thúc.

Thế hệ lãnh đạo tiếp theo của Trung Quốc sẽ bắt đầu đón nhận quyền lực vào kỳ Đại hội Đảng lần thứ 18, diễn ra vào tháng tới.

Sự tức giận ngày càng tăng trong công chúng về tình trạng tham nhũng trong giới quan chức sẽ là một trong những thách thức to lớn nhất của họ.

Quy mô của vấn đề thật đáng kinh ngạc.

Hồi năm ngoái, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc sơ suất công bố một bản phúc trình trên trang web của mình và sau đó đã nhanh chóng gỡ xuống.

Bản phúc trình cho biết có khoảng từ 16.000 đến 18.000 quan chức chính phủ và nhân viên quốc doanh đã đưa lậu hơn 120 tỷ đô la ra nước ngoài trong thời gian từ giữa thập niên 1990 đến 2008.

Tính ra, trung bình mỗi quan chức hoặc nhân viên đó yểm hơn 6 triệu đô la.

Hồi đầu năm, Thủ tướng Ôn Gia Bảo cảnh báo rằng tham nhũng là mối đe dọa lớn nhất đối với sự cầm quyền của Đảng Cộng sản.

Người dân Trung Quốc có thể đọc được tin tức về các chiến dịch chống tham nhũng hầu như mỗi ngày.

Tháng trước, Bạc Hy Lai, chính trị gia nằm giữa tâm điểm vụ bê bối chính trị lớn nhất Trung Quốc trong những năm qua, đã bị khai trừ khỏi Đảng Cộng sản.

Trong số những cáo buộc mà ông Bạc phải đối mặt là đã nhận những khoản hối lộ “lớn”.

Thế nhưng nhiều người Trung Quốc lại xem những trường hợp như thế này là cuộc tranh giành chính trị nội bộ chứ không phải là chống tham nhũng thực sự.

Chịu trách nhiệm trước công chúng

Các tấm chân dung được vẽ với sắc màu giống đồng 100 nhân dân tệ

Người dùng internet ở Trung Quốc đang ngày càng đóng vai trò tích cực hơn.

Trong tháng Tám, một quan chức bị chụp ảnh mỉm cười tại hiện trường một vụ tai nạn xe buýt chết người.

Các blogger đã giận điên lên vì điều mà họ coi là sự nhẫn tâm của quan chức này và bắt đầu điều tra.

Hình ảnh của ông ta sau đó được đăng lên cho thấy tại các sự kiện, cuộc họp khác nhau, ông ta đã đeo những chiếc đồng hồ sang trọng, quá đắt đối với mức lương công chức.

Giới chức sau đó thông báo rằng ông ta đã bị sa thải.

Trong khi các quan chức cấp thấp và cấp trung thường được đề cập tới ở mức độ vừa phải, thì chuyện tài chính của các nhà lãnh đạo hàng đầu và gia đình của họ lại được hạn chế nghiêm ngặt đối với các phương tiện truyền thông Trung Quốc, trừ một số rất ít các trường hợp nổi bật.

Trong một hệ thống nơi các quan chức chỉ chịu trách nhiệm với đảng thay vì với công chúng thì rất khó diệt trừ từ gốc nạn tham nhũng.

"Không thể xử lý vấn đề tham nhũng trong hệ thống nếu không có các cơ quan độc lập," phân tích gia chuyên về Trung Quốc, Willy Lam từ Hong Kong nhận xét.

"Các quan chức hàng đầu đã ngừng điều tra và từ chối kêu gọi các quan chức cao cấp khác công bố tài sản gia đình."

'Không có sự lựa chọn’

Nhiều trong số hàng ngàn các vụ bạo động ở Trung Quốc mỗi tháng bắt nguồn từ tham nhũng - chẳng hạn như việc xử lý đất đai của các quan chức địa phương.

Ông Lam tin rằng trừ khi thực hiện cải cách chính trị, các nhà lãnh đạo Trung Quốc sẽ phải đối mặt với "tình trạng bất ổn xã hội ngày càng tăng".

Trong một xã hội mà tham nhũng lan tràn, nhiều người Trung Quốc chấp nhận nó như một phần của cuộc sống hàng ngày. Họ biết họ thường sẽ phải trả tiền hối lộ để được điều trị y tế tốt hơn, hoặc để thắng kiện tại tòa.

Chen Wei muốn con trai năm tuổi của mình, Lu Siyuan, được vào học ở một trường công tốt tại Bắc Kinh.

Tuy nhiên, để kiếm được một suất cho con, cô nói rằng cô sẽ phải trả hơn 10.000 đô la tiền hối lộ cho các quan chức giáo dục.

"Đây là chi phí mà chúng ta phải đối mặt," cô nói. "Chúng tôi không có sự lựa chọn."

Giống như nhiều người ở đây, cô Chen muốn thế hệ các nhà lãnh đạo mới của Trung Quốc phải giải quyết vấn đề tham nhũng.

Nếu không làm, họ sẽ gây rắc rối cho tương lai.