“Chúng tôi đã tạo được một chiến thắng. Tại chiến trường Long Khánh, rõ ràng QĐVNCH đã chứng tỏ sự quyết tâm và anh dũng chống lại địch quân đông hơn gấp nhiều lần.
Đầu tháng 4 năm 1975, QK1 và QK2 đã lọt vào tay cộng sản (CS).
Hai phòng tuyến chính của VNCH phía Đông Bắc Sài Gòn bấy giờ là Phan Rang và Xuân Lộc thuộc Long Khánh. Từ 25-3-1975 Bộ chính trị CSBV quyết định đốt giai đoạn cuộc tổng tấn công, tập trung các lực lượng binh khí kỹ thuật đánh chiếm Sài Gòn trước mùa mưa.
Xuân Lộc cách Sài Gòn khoảng 80 cây số, cửa ngõ của Thủ đô, phòng tuyến Xuân Lộc rất quan trọng vì nó là vị trí yết hầu, các đơn vị lớn của BV từ miền Trung nếu chiếm được Xuân Lộc sẽ đổ xuống Sài Gòn. Xuân Lộc được coi như vòng đai bảo vệ phi trường Biên Hòa và Thủ Đô. Từ đầu tháng 4-1975 Sư đoàn 18 BB, các đơn vị Thiết giáp, Biệt động quân, Pháo binh tăng cường đã được đưa lên trấn đóng trên một tuyến dài 20 km. BV mở đầu chiến dịch Hồ chí Minh bằng cuộc tấn công Xuân Lộc từ ngày 9-4, trận chiến đẫm máu kéo dài 11 ngày, đây là một chiến thắng cuối cùng của QĐVNCH trước ngày đất nước lọt vào tay CS.
Bài này chúng tôi dựa theo sách của Phạm Huấn, Nguyễn Đức Phương, có tham khảo thêm tài liệu phía CS và các bài viết của Hồ Đinh, Phan Nhật Nam… cũng như của các nhân chứng, ký giả chiến trường …
Chiến tuyến Xuân Lộc được thiết lập dọc theo Quốc lộ 1 dài độ hơn 10 km về phía Tây và 8 km về phía Đông. Chiến đoàn 52 (gồm Trung đoàn 52 thuộc Sư đoàn 18 + các đơn vị tăng phái) và Thiết đoàn xe tăng giữ mặt Tây tại ngã ba Dầu Giây trên đường đi Đà Lạt, Trung đoàn 48 (Sư đoàn 18 BB) và Liên đoàn 7 BĐQ phòng thủ mặt Đông từ núi Chứa Chan, Giá Rai đến Xuân lộc.
Thị xã Xuân Lộc do Trung đoàn 43 (Sư đoàn 18 BB) và các Tiểu đoàn ĐPQ Long Khánh bảo vệ. Các lực lượng tăng phái gồm Trung đoàn 8 (SĐ-5), Lữ đoàn 3 Thiết Kỵ, Liên đoàn 7 BĐQ, Liên đoàn 81 Biệt cách Dù, Lữ Đoàn 1 Dù, Sư đoàn 4 Không quân từ Cần Thơ yểm trợ… Tướng Lê Minh Đảo Tư lệnh Sư đoàn đóng tại Tân Phong phía Nam Xuân Lộc 3 cây số.
CSBV đưa vào mặt trận Sư đoàn 6 (2300 người), Sư đoàn 7 (4100 người), Sư đoàn 341, Sư đoàn 1 (3400 người), Sư đoàn 325 (5000 người), Trung đoàn 95B (1200 người), tổng cộng khoảng 17,000 người. Tư Lệnh Thiếu Tướng Hoàng Cầm, Chính uỷ Thiếu Tướng Hoàng Thế Hiệp.
Biết trước BV sẽ tấn công Xuân Lộc Long Khánh, Tướng Đảo đã chuẩn bị trận địa chờ địch, ông khuyến khích dân chúng di tản, cho di chuyển các trại gia binh, bệnh viện, thương binh cùng các cơ sở chuyên môn về hậu cứ, ông cũng cho sửa sang các phòng tuyến, đào giao thông hào chuẩn bị chiến đấu. Theo Hồ Đinh, truyền tin của ta tại chiến trường rất lành nghề, đã bắt và giải mã được tần số CS, biết trước lệnh tấn công của địch nên đã tránh được nhiều tổn thất cho phía VNCH.
Năm giờ sáng 9-4 Cộng quân pháo kích thị xã Xuân Lộc trong 2 tiếng đồng hồ, khoảng 300 quả đại bác giết hại vô số thường dân, tại nhà thờ thị xã dân chúng đang hành lễ bị trúng đạn pháo kích, nhiều người chết. Pháo vừa ngưng tức thì bộ binh, xe tăng CS ào ạt tiến vào, quân trú phòng chống trả mãnh liệt, hơn 10 xe tăng địch bị bắn hạ sau 6 tiếng đồng hồ giao tranh. Hai Tiểu đoàn đặc công bị thiệt hại nặng, hơn 100 tên bỏ xác tại trận, BV rút lui giữa ban ngày bị máy bay, pháo binh ta truy kích dữ dội. Địa phương quân Long Khánh phòng thủ mặt Bắc chiến đấu dũng cảm.
Trưa hôm ấy địch chém vè, sáng hôm sau 10-4 Sư đoàn 6, Sư đoàn 7 CS tấn công tuyến phòng thủ Long Khánh, hai Trung đoàn CS giao tranh ác liệt với chiến đoàn 52, một số tiền đồn tại các cao điển trên Quốc lộ 20 bị mất, tuyến phòng thủ của Chiến đoàn nay thu ngắn lại còn chừng 10 km. Trên phòng tuyến chính từ 10-4 những trận đánh cấp Trung đoàn đã diễn ra tại phía Bắc, phía Đông và Đông Nam Long Khánh.
Sau trận đánh mở đầu thất bại, hôm sau 10-4 BV đem 2 Sư đoàn 6, 7 cùng với xe tăng đại bác tiến đánh toà Hành chánh và Tiểu khu, sân bay thị xã và Tây Bắc Long Khánh, hai bên giành nhau từng căn nhà. Trưa 10-4 Cộng quân di chuyển trên tỉnh lộ từ Định Quán xuống bị máy bay trinh sát của VNCH phát hiện, không quân liền được gọi tới oanh kích gây nhiều thiệt hại nặng cho địch, hàng chục xe tăng, hằng trăm tên VC bị tiêu diệt. Hai Trung đoàn địch từ hướng bắc Long Khánh ồ ạt tấn công vị trí phòng thủ của BĐQ và Trung đoàn 48 BB nhưng bị thảm bại, hàng trăm tên bỏ xác tại trận.
Đêm 11-4 Tiểu đoàn 2 của Chiến đoàn do Đại úy Út chỉ huy đã phục kích tiêu diệt một đoàn xe CSBV gần Suối Tre. Một Tiểu đoàn CS đang di chuyển trên đường từ đồn điền Bình Lộc về Xuân Lộc trên một đoàn xe 30 chiếc đầy bộ đội, đạn dược lương thực, quân dụng… đoàn xe bị lọt ổ phục kích của Tiểu đoàn 2/52. Hàng ngũ quân CSBV bị rối loạn vì hoàn toàn bất ngờ, địch bị bắn hạ ngay trên xe cũng như nhẩy xuống đất, cả Tiểu đoàn bị chận đánh tơi bời, hằng trăm tên bỏ xác tại trận, nhiều vũ khí bị tịch thu.
Sang ngày thứ tư 12-4 mặt trận Long Khánh được tăng cường Lữ đoàn Dù và một Tiểu đoàn pháo, cuộc đổ quân bằng trực thăng vận vĩ đại đã được Sư đoàn 3 và 4 Không quân thực hiện đúng thời gian qui định. Lữ đoàn Dù đã giao tranh dữ dội với Cộng quân để yểm trợ cho các lực lượng trú phòng. Hai Tiểu đoàn BV đã đột nhập thị xã chiếm được một số cơ sở hành chánh quân sự, ĐPQ và Trung đoàn 43 đã dũng cảm đẩy lui địch, nhờ sự chiến đấu anh dũng của các đơn vị trú phòng Xuân Lộc vẫn còn đứng vững.
Tỉnh trưởng Long Khánh Đại tá Phạm Văn Phúc, sĩ quan BĐQ mới nhậm chức từ cuối tháng 3-1975, kiên quyết giữ vững vị trí chiến đấu bảo vệ Long Khánh, ông đã cho lệnh bắn bỏ những kẻ đào ngũ khiến cho tinh thần binh sĩ được nâng cao, ai nấy chiến đấu dũng cảm cho tới khi Bộ chỉ huy Tiểu khu phải rời về phía Nam Xuân Lộc.
Tướng Smith đã tường trình về Mỹ, ông đã ghi nhận Không quân VNCH đã chứng tỏ ý chí kiên cường gây thiệt hại nhiều cho đối phương. Trận giao tranh nhằm kiểm soát Xuân Lộc, CS quyết tâm tiêu diệt các đơn vị phòng thủ VNCH để lấy cửa ngõ vào Biên Hoà và Sài Gòn bằng bất cứ giá nào.
Sáng ngày 13-4 QĐVNCH vẫn giữ vững vị trí, nhờ sự yểm trợ chính xác của Không quân, lực lượng phòng thủ đã gây thiệt hại nặng nề cho BV. Phòng tuyến Tây Xuân Lộc, kể từ tối 13-4 co lại chỉ còn khoảng 6 cây số dọc theo Quốc Lộ 20.
Sáng ngày 14-4, 15-4 Chiến đoàn 52 (khoảng 2,000 người gồm Trung đoàn 52 (SĐ-18), Lữ đoàn 3 Thiết Kỵ, ĐPQ Kiệm Tân, Long Khánh) đã bị thiệt hại và mệt mỏi vì giao tranh liên tục với Cộng quân. Tại Ngã ba Dầu Giây trận chiến diễn ra vô cùng ác liệt, BV tung thêm nhiều Sư đoàn có xe tăng yểm trợ cùng với pháo binh để chọc thủng phòng tuyến của ta tại ngã ba Dầu Giây của Chiến đoàn 52. Trong trận đánh cuối cùng này các chiến sĩ ta phải đương đầu với một lực lượng địch đông gấp 10 lần cùng với sự yểm trợ dữ dội của pháo binh và xe tăng T-54.
Trận chiến rất ác liệt tàn khốc ngay từ lúc mới giao tranh, những đợt xung phong biển người của Cộng quân đã tràn ngập các vị trí chiến đấu của VNCH, địch chọc thủng phòng tuyến và chia cắt các lực lượng ta, 4 xe tăng M-48 của VNCH bị trúng pháo kích, trời tối nên máy bay cũng không yểm trợ được. Chiến đoàn 52 đã bị BV đánh tan đêm 15-4, chỉ có hai đại đội khoảng 200 người chạy thoát về hướng Long Bình, khoảng 1500 người thuộc Chiến đoàn 52 BB bị thiệt hại, đánh tan tác trong 6 ngày cuối cùng tại mặt trận Dầu Giây. Phòng tuyến của Chiến đoàn tại ngã ba Dầu Giây Long Khánh tan vỡ đêm 15-4-1975, Pháo binh, Thiết giáp tại đây bị tiêu hủy hết.
Trung Tướng Nguyễn Văn Toàn, Tư lệnh Quân khu 3 xin Bộ TTM cho ném bom Daisy Cutter (Hồi 1975 người ta gọi nhầm là CBU) để ngăn sức tiến của Cộng quân. Hôm sau 16-4 vào lúc 11 giờ sáng hai trái bom khổng lồ đã được thả xuống vị trí đóng quân của BV, một đoàn xe dài đầy những xe tăng đại bác trên quốc lộ 20 từ Định Quán trở xuống. Theo lời Tướng Toàn có vào khoảng 2 Sư đoàn, 10 ngàn cán binh CS bị tiêu diệt, hằng trăm thiết giáp, đại bác bị phá huỷ, BV bị chận đứng tại Dầu Giây.
Ngày 20-4 Tướng Toàn bay vào Long Khánh gặp Tướng Đảo bàn kế hoạch rút quân bỏ Xuân Lộc. Sau này tại Hải ngoại, Tướng Toàn đã trả lời Phạm Huấn trong một cuộc phỏng vấn về chiến trường Long Khánh.
Trung Tướng Nguyễn Văn Toàn cho biết sau khi phòng tuyến của Chiến đoàn 52 bị CS tràn ngập đêm 15-4, ông đã xin lệnh Bộ TTM cho ném bom Daisy Cutter vì địch tập trung rất đông đảo trong vùng này, BTTM đã chấp thuận đề nghị và cho thi hành ngay hôm sau.
“Hỏi: Trung Tướng có được báo cáo về kết quả sau khi những trái bom này được thả?
Đáp: Vâng, khoảng hai sư đoàn Cộng sản bị loại khỏi vòng chiến (hơn 10 ngàn quân) và rất nhiều chiến xa T-54, đại pháo của Bắc Việt bị hủy diệt khi đang di chuyển trên Quốc lộ 20, từ Định Quán xuống ngã ba Dầu Giây. Tôi đã đề nghị thả 5 bom ‘Daisy Cutter’ nữa xuống nhiều vùng tập trung quân khác của Cộng Sản Bắc Việt trên chiến trường Quân Đoàn III sau khi biết chắc rằng những pháo đài bay B- 52 của Mỹ không còn trở lại ViệtNam, và để quân ta có thể bung ra phản công, tiêu diệt địch, nhưng chỉ có 2 quả được thả xuống phía Bắc Dầy Giây mà thôi.
Hỏi: Lý do?
Đáp: Tôi được thông báo cho biết loại bom ‘Daisy Cutter’ tùy thuộc vào đầu nổ, và các chuyên viên của Mỹ. Mình có bom, nhưng không có đầu nổ và chuyên viên xử dụng cũng như không!
(Những Uất Hận Trong Trận Chiến Mất Nước trang 164.)
Về điểm này Tướng Trần Văn Nhật, cựu Tư lệnh Sư đoàn 2 có viết trong cuốn hồi ký của ông:
“Cũng chính Tướng Toàn là Tư Lệnh chiến trường đã chấp thuận cho xử dụng 2 trong số 6 trái bom (vì chỉ còn có 2 đầu đạn) Daisy Cutter nặng 15 ngàn cân Anh, do phi cơ C-130 thả xuống yểm trợ cho mặt trận Xuân Lộc. Loại bom này có sức tàn phá khủng khiếp hơn cả B-52. Nổ 200 thước trên đầu ngọn cây nên được dùng để phá những khu rừng rậm làm bãi đáp cho trực thăng tiếp tế, tản thương. Đáng lý ra chúng ta có đến 27 trái bom loại này theo quyết định của Đại Tướng F.Weyand trong chuyến viếng thăm Việt Nam tháng 2/75 cùng với ông Phụ tá bộ trưởng Quốc phòng Eric Von Marbod. Ông đề nghị cấp tốc gửi qua Việt Nam vào giữa tháng 4/75 một số Daisy Cutter cùng một số chuyên viên kỹ thuật vì theo ông nghĩ vị trí của Cộng Quân càng ngày càng xuất đầu lộ diện, nên cần phải xử dụng loại bom tàn phá này rất thích hợp mà Không quân Việt Nam có thể thả bằng phi cơ bay chậm C-130 và tác dụng của nó còn khủng khiếp hơn B52. Rất tiếc chỉ có 6 trái đến được Việt Nam vào cuối tháng 4/75 và không hiểu sao chỉ có hai ngòi nổ”
(Cuộc Chiến Dang Dở trang 248.)
Cũng theo ông có một sự ngộ nhận loại bom này với CBU-55 (Cluster Bomb Unit) nặng 500 cân Anh thường được thả bằng máy bay A-37 hay A-1, hay OV 10 (quan sát) loại bom này rớt xuống đất sẽ tung ra nhiều trái bom bi nhỏ hơn trái banh tennis màu da cam, có thể lọt xuống hầm cá nhân, địa đạo, khi nổ nó sẽ tiêu thụ hết dưỡng khí trong khu vực từ 60 đến 20 thước , làm cho các sinh vật chết ngạt trong 24 giờ.
Theo tác giả Nguyễn Đức Phương, năm quả bom Daisy Cutter khác đã được đề nghị xử dụng tại Quân khu 3 nhưng vì Hà Nội đã cực lực tố cáo Mỹ đã ném loại bom này trước dư luận thế giới nên Mỹ không tiếp tục cung cấp ngòi nổ cho những quả còn lại. Cũng có giả thuyết cho rằng người Mỹ chỉ cho ném hai quả để ngăn chận bớt đà tiến quân quá nhanh của BV ngõ hầu di tản kịp thời. Có người cho rằng họ chỉ cho ném hai quả để thử nghiệm vũ khí, ý kiến trên và hai giả thuyết sau đều có vẻ đúng.
Về lý do rút bỏ Long Khánh Phạm Huấn đã phỏng vấn Tướng Toàn như sau.
Hỏi: Thưa Trung Tướng, ai đã ra lệnh rút bỏ Long Khánh ngày 20-4-1975, Trung Tướng hay Thiếu Tướng Lê Minh Đảo, Tư Lệnh Sư Đoàn 18 Bộ Binh?
Đáp: Tôi quyết định ra lệnh rút bỏ Long Khánh, sau khi bay lên Xuân Lộc, thảo luận với Tướng Lê Minh Đảo, Tư Lệnh Sư Đoàn 18 Bộ Binh .
Hỏi: Lý do đưa đến quyết định rút bỏ Long Khánh của Trung Tướng? Tôi có được tiếp xúc, phỏng vấn các cấp chỉ huy Tiểu Đoàn Trưởng, Đại Đội Trưởng, Lữ Đoàn I Nhẩy Dù , họ nói sáng ngày 20-4, Lữ Đoàn Dù và Lực Lượng Thiết Giáp giao tranh giữa ban ngày và thắng lớn, tiêu diệt gần 2 Trung Đoàn Việt Cộng, thì được lệnh rút?
Đáp: Tôi quyết định rút Long Khánh vì biết rằng phòng tuyến này không thể giữ được nữa, ở lại thêm ít ngày, Sư Đoàn 18 Bộ Binh và Lữ Đoàn I Nhẩy Dù sẽ bị đánh tan, bị thiệt quân vô ích. Lực Lượng địch dù bị thiệt hại rất nặng, nhưng vẫn còn 4 Sư Đoàn quân chính qui Cộng Sản Bắc Việt. Sau khi thả 2 quả bom “Daisy Cutter”, tôi đã ra lệnh tăng cường cho mặt trận Long Khánh thêm một Thiết Đoàn Chiến xa nữa, nhưng 4 ngày sau, Thiết Đoàn Chiến xa này vẫn chưa thoát đi được khỏi khúc Ngã ba Dầu Giây. Trong khi đó Cộng quân đã chuẩn bị xong chiến dịch 2 tiến về Sài Gòn, với 5 Sư Đoàn Cộng Sản Bắc Việt ở mặt trận phía Đông sẽ tấn công thẳng vào Bộ Tư Lệnh Quân Đoàn III ở Biên Hoà, và các căn cứ quân sự như Trường Thiết Giáp, Trường Bộ Binh Long Thành. Ba Sư Đoàn Cộng Sản Bắc Việt khác ở mặt trận Tây Bắc Sài Gòn sẽ tấn chiếm Tây Ninh. Do đó, tôi quyết định rút bỏ Long Khánh, lui quân về lập phòng tuyến mới phòng thủ Biên Hoà.
(Những Uất Hận Trong Trận Chiến Mất Nước trang 164, 165.)
Cũng theo lời Tướng Toàn cuộc lui binh đã diễn ra tốt đẹp, chỉ có một đại đội của của Sư đoàn 18 và một pháo đội Dù bị thiệt hại.
Quyết định bỏ Xuân Lộc là một quyết định đúng, lúc khởi đầu cuộc chiến Xuân Lộc là cửa ngõ Đông Bắc để vào sài Gòn, đúng như tầm quan trọng mà BV đã nhận định, Sư đoàn 18 đã cầm chân được cả một Quân đoàn BV và gây thiệt hại nặng cho đối phương. Nhưng tại Xuân Lộc nay ta không còn trừ bị để đưa vào mặt trận, vả lại tuyến phòng thủ Phan Rang đã bị Quân đoàn 2 CS phá vỡ, họ đang theo Quốc Lộ 1 tiến về Sài Gòn, vị trí của Xuân Lộc không còn quan trọng như trước.
Sư đoàn 18 BB và các lực lượng tăng phái, ĐPQ đã rút lui về về phía Nam theo liên tỉnh lộ 2 nối liền Long khánh và Phước Tuy rất có trật tự, an toàn, ít thiệt hại. Rút kinh nghiêm ở sự thất bại của cuộc triệt thoái Cao nguyên, gia đình binh sĩ đã được di tản từ trước trận đánh nên đã không xẩy ra tình trạng náo loạn như tại miền Trung tháng 3-1975. Trung đoàn 48 rút lui trước về đến Long Giao đặt pháo tại đây để yểm trợ tổng quát cho cuộc lui binh, tiếp theo là các đơn vị yểm trợ như công binh, truyền tin, quân y… Bộ chỉ huy Tiểu khu Long Khánh, Trung đoàn 43, Lữ đoàn Dù đi sau cùng bị thiệt hại nặng.
Theo Hồ Đinh kế hoạch lui binh có tổ chức và các cấp đều sát cánh với nhau.
“Tóm lại cuộc lui quân coi như thành công, nhờ có tổ chức, kế hoạch và trên hết, chính Tướng Đảo cũng như tất cả các đơn vị trưởng từ Tỉnh Trưởng Phạm Văn Phúc, Đại Tá Đỉnh, Lữ đoàn trưởng Dù..đều đi bộ và tác chiến như lính. Thử hỏi sao không đạt được chiến thắng?”
(Sư Đoàn 18 Bộ Binh Và Những Ngày Tử Chiến Tại Xuân Lộc.)
Sư đoàn 18 BB bị thiệt hại khoảng 30% quân số, Chiến đoàn 52 bị thiệt hại tới 60%, ĐPQ, nghĩa quân bị thiệt hại nhiều nhất, hơn 5,000 quân CS bị tử thương cùng 37 chiến xa bị bắn cháy, chưa kể hai Sư đoàn đã bị bom Daisy Cutter tiêu diệt.
Nói về tinh thần chiến đấu của Sư đoàn 18 BB tại Long Khánh tháng 4-1975 Ông Dawson, trưởng nhóm phóng viên hãng thông tấn UPI viết:
“…Trận đánh kéo dài một ngày nữa, rồi lại một ngày nữa, và cứ thế. TướngĐảo và binh sĩ của ông đã đánh một trận đánh mà ít người dám nghĩ rằng họ có thể làm được. CS tung vào Xuân Lộc một sư đoàn nữa. Sư đoàn 18 vẫn tiếp tục chống cự. Ngày 10 tháng 4. Cộng quân lại đánh vào giữa thị xã và lại bị đẩy lui. Ngày 12, quân CSBV vẫn không tiến thêm được chút nào. Hai trung đoàn của quân đội nam Việt Nam không những đã giữ vững được vị trí mà còn phản công dữ dội hơn… Thêm 2000 đạn nữa rót vào Xuân Lộc, xé nát mọi vật. Sư đoàn 18 vẫn đứng vững. Tướng đảo ở lại bên các binh sĩ của ông và tiếp tục chiến đấu”
Nguyễn Đức Phương, Chiến Tranh Việt Nam Toàn Tập, trang 790.
Thượng tuần tháng 4-1975, Đài phát thanh và truyền hình tại Sài Gòn ca ngợi chiến thắng Long An (Thủ Thừa) “Chiến thắng Long An và Long Khánh là những nhát búa đập lên đầu bọn chủ bại”, mục đích nâng cao tinh thần quân dân. Lê Đức Thọ cũng phải công nhận thất bại tại trận Thủ Thừa, Long An và Xuân Lộc, Long Khánh:
“Sau hai lần B2 xin quân thì tôi vào chiến trường gặp lúc hội nghị miền vừa kết thúc. Tôi được nghe anh em báo cáo lại là đã bàn về việc đánh Xuân Lộc. Lúc ấy tôi cũng được biết trước đó, theo chủ trương của Miền, anh em đã đánh Thủ Thừa, đường số 4, nhưng bị thiệt hại nặng nề, không giải quyết được chiến trường? Ngoài ra, còn có bọn địch ngoan cố chống cự như trận đánh vào Đồng Dù (Củ Chi), Nước Trong (Trường Thủ Đức, Trường Thiết Giáp) là các trận đánh ác liệt tại miền Đông, thương vong của ta không phải ít. Do đó tôi mới có ý toan bàn với các đồng chí ngưng đánh Xuân Lộc lại. Nhưng nghe anh Dũng nói, tôi cũng nghĩ có thể mình mới vào chưa rõ hết tình hình; cứ để các đồng chí đánh vậy. Kết cục là anh em ta không đánh được Xưân Lộc, bị thương vong nặng phải rút ra”.
(CTVNTT, trang 791, 792)
Darcourt, sử gia người Pháp nhận xét.
“Trong hai ngày pháo binh CSBV tác xạ hơn 8000 trái đạn vào các vị trí của sư đoàn 18. Liên lạc vô tuyến với Bộ Chỉ Huy của Tướng Đảo bị gián đoạn rồi lại được tái lập. Quân của ông bám sát trận địa, chiến đấu cực kỳ dũng mãnh và nhất định không lùi, mặc cho những trận mưa lửa cứ trút lên đầu họ”.
(CTVNTT, trang 791)
Các nhà báo, nhà quân sự ngoại quốc nói về mặt trận này:
“Với ba sư đoàn 7, 341 và 16, Văn Tiến Dũng tin tưởng sẽ chiếm được Xuân Lộc một cách dễ dàng. Ông đã lầm, sư đoàn 18 chưa bao giờ được xem là một sư đoàn thiện chiến của miền Nam VN. Trái lại, có lần sư đoàn này còn được xem là sư đoàn tệ nhất. Thế mà trong những ngày cuối cùng của chiến tranh VN, sư đoàn này đã chiến đấu một cách dũng cảm. Không những họ đã giữ vững được trận địa mà lại còn phản công mỗi ngày”(D,Warner, người Úc)
(CTVNTT, trang 790, 791.)
Tướng Smith, trưởng phòng DAO Mỹ tại Sài Gòn đã phúc trình cho TMT lục quân:
“Chúng tôi đã tạo được một chiến thắng. Tại chiến trường Long Khánh, rõ ràng QĐVNCH đã chứng tỏ sự quyết tâm và anh dũng chống lại địch quân đông hơn gấp nhiều lần. Mặc dù chiến trường chỉ mới qua giai đoạn một, chúng tôi có thể nói không ngần ngại rằng QĐVNCH đã thắng vòng đầu”
(CTVNTT, trang 791)
Văn Tiến Dũng, người chỉ huy chiến dịch Hồ chí Minh đã phải công nhận tinh thần chiến đấu của QĐVNCH tại mặt trận Long Khánh trong hồi ký của y như sau:
“Các sư đoàn 7, sư đoàn 6 và sư đoàn 341 của ta đã phải tổ chức tiến công nhiều lần vào thị xã, đánh đi đánh lại diệt từng mục tiêu và phải nhiều lần đẩy lùi các cuộc tập kích của địch. Trung đoàn 43 địch bị tổn thất nặng. Pháo binh chiến dịch và pháo binh đi cùng các sư đoàn của ta đã phải dùng thêm cơ số đạn. Xe tăng, xe bọc thép của ta một số bị hỏng, một số phải trở về vị trí xuất phát tiến công để bổ sung xăng dầu, đạn dược.
Kế hoạch tiến công Xuân Lộc của Quân đoàn 4 lúc đầu chưa tính hết được sự phát triển phức tạp của tình hình, chưa đánh giá hết tính chất ngoan cố của địch. Tính chất giằng co ác liệt qua trận đánh này không phải trong phạm vi của Xuân Lộc-Long Khánh nữa rồi…
(Đại Thắng Mùa Xuân trang 174.)
Sau khi QK-1 và QK-2 bị thảm bại trên đường triệt thoái, những lực lượng còn lại tại QK-3 ai nấy đều xúc động tủi nhục cho danh dự quân đội và quyết tâm phản công lại CSBV tới cùng. Tại Long Khánh từ ông Tướng Tư lệnh cho tới người lính, từ bộ binh chính qui cho tới Địa phương quân, nghĩa quân, ai nấy đều chiến đấu rất kỷ luật can trường. Theo Phạm Huấn, Đại Tá Phạm Văn Phúc Tỉnh trưởng Long Khánh đã tử trận cùng hằng nghìn chiến sĩ khác, nhưng theo Hồ Đinh, ông Phúc đã bị VC bắt sống tại trận.
Chiến thắng Xuân Lộc, Long Khánh được coi như chiến thắng cuối cùng của miền Nam trước ngày mất nước, mặc dù có gây được tiếng vang và lấy lại được uy thế cho QĐVNCH nhưng cũng không cứu vãn nổi tình thế đã quá bi đát.
Bom Daisy Cutter vào khoảng tháng 4-1975 thường được dân Sài Gòn gọi nhầm là bom CBU. Chiều 21-4-1975 chúng tôi được nghe một ông bạn làm dân biểu, có chức vụ lớn tại Hạ viện cho biết:
“Mặt trận cuối cùng sẽ là mặt trận Biên Hòa, CSBV sẽ mất 10 sư đoàn, mình đã chuẩn bị bom CBU đầy đủ cả rồi chỉ chờ chúng đến.”
Ông ấy cũng cho biết tin này do một ông Tướng nói lại. Có thể do “xịa” tung ra để ru ngủ đồng bào ngõ hầu họ dễ bề cuốn gói ra đi êm thắm.
Theo lời Tướng Toàn như đã nêu trên, người Mỹ chỉ cho ngòi nổ để ném hai quả bom Daisy Cutter, họ nắm đằng chuôi từ đầu chí cuối tất cả mọi chuyện và không bao giờ đếm xỉa tới xương máu của cả hai miền Nam Bắc. Sinh mạng của nhân dân ta chẳng qua cũng chỉ là vật thí nghiệm cho một cuộc chiến tranh phản bội.
Trước khi cuộc lui binh khỏi Xuân Lộc bắt đầu, ngày 18-4 Uỷ ban Quốc phòng Thượng viện Hoa Kỳ biểu quyết bác bỏ đề nghị viện trợ khẩn cấp cho VNCH của Tổng thống Ford, họ chỉ cho tiền cứu trợ di tản. Bản tin được loan đi mau chóng, ai nấy đều thở dài thất vọng thấy rõ tấn tuồng hề chính trị đã đến lúc hạ màn, tinh thần chiến đấu của binh sĩ đột nhiên xuống thấp khi được biết sự thật đã quá phũ phàng tàn nhẫn: Án Tử hình đã được tuyên bố trên đồi Capitol.
Mấy hôm sau cuộc lui binh, ngày 23-4-1975 tại Đại học Tulane, New Orléans, Tổng thống Ford tuyên bố “Đối với Hoa Kỳ chiến tranh VN đã kết thúc” ….
Sư đoàn 18 BB, ĐPQ Long Khánh cùng các đơn vị tăng phái đã liều thân sống chết chống trả cuộc tấn công vũ bão của BV, đã chận đứng cuộc tiến quân của địch tại Dầu Giây, Xuân Lộc hơn một tuần lễ. Nhưng tất cả mọi nỗ lực và hy sinh gian khổ của binh lính để giữ vững phòng tuyến, xương máu của biết bao nhiêu chiến sĩ cuối cùng cũng chỉ là “dã tràng xe cát”, nước lã ra sông…
“Khi Dương Văn Minh ra lệnh đầu hàng, buông súng, Thiếu Tướng Lê Minh Đảo dừng quân trên xa lộ Biên Hòa, nhìn vào hướng Trường Bộ Binh Thủ Đức, Long Thành Bà Rịa, và xa kia Xuân Lộc, Long Khánh, gần hơn Trung Liệt Đài của Nghĩa Trang Quân Đội, Long Bình. Ông thấy thấp thoáng bức tượng Tiếc Thương tạc hình Người Lính Chờ Đợi in hình trong không gian mờ khói đạn. Người lính cuối cuộc chiến chợt thoáng nhớ những lời thơ ngắn:
‘Vì anh là lính áo rằn
Ra đi nào biết mấy trăng mới về…’
Những câu thơ của em ông, Trung tá Lê Hằng Minh, Tiểu Đoàn Trưởng Tiểu Đoàn 2 Thủy Quân Lục Chiến ‘Trâu Điên’, người lính đã ra đi từ một ngày Hè năm 1966 nơi chiến trường Trị-Thiên… …rất nhiều người lính đã ra đi, không trở về từ những vùng đất không hề biết. Hôm nay sáng 30 tháng Tư năm 1975, rất nhiều người lính không còn chốn trở về…”
(Phan Nhật Nam, Những Người Lính Chiến Trường Xưa)
Trọng Đạt
